1 Batalion Szturmowy

Nieodłącznym elementem historii Dziwnowa jest obecność na jego terenie wojska. Usytuowanie miejscowości przy ujściu cieśniny do morza, częściowe położenie na wyspie i w obrębie północnej granicy Zalewu Kamieńskiego, a do tego połączenie wodne ze Szczecinem, sytuowały Dziwnów jako miejsce, które nie uchodziło uwadze w wojskowych sztabach. Szczególna w tym kontekście rola została zapoczątkowana wybudowaniem koszar w połowie lat trzydziestych, w których stacjonowały jednostki niemieckiego lotnictwa morskiego oraz łączności. Po zakończeniu wojny i przejęciu tych terenów przez polską administrację, kompleks koszarowy został zaadoptowany przez Wojsko Polskie, które utworzyło tutaj stały garnizon. Jedną z jednostek, która w szczególny sposób była związana z Dziwnowem, jest 1. Batalion Szturmowy. O żołnierzach tego batalionu mówiło się jako o najlepiej wyszkolonych w historii Wojska Polskiego, zaś po zmianach ustrojowych jako o swojego rodzaju fundamencie, na bazie którego zostały później sformowane współcześnie działające jednostki specjalne Wojska Polskiego.

Historia tej jednostki sięga II połowy 1957 roku. W sierpniu tego roku rozkazem dowódcy 6. PDPD (Pomorskiej Dywizji Powietrzno-Desantowej), którym był wówczas gen. bryg. Bolesław Chocha, została utworzona Kompania Rozpoznawcza. Dowódcą nowo sformowanego oddziału został kapitan Władysław Potoczny, zaś miejscem stacjonowania zostały koszary 16 Kołobrzeskiego Batalionu Powietrzno-Desantowego. W listopadzie 1958 roku kompania została przeniesiona na południe Polski, w rejon Woli Justowskiej (obecnie dzielnica Krakowa). Tam spędzała czas na szkoleniu i zgrywaniu poszczególnych pododdziałów kompanii.

13 września 1961 roku dowódca 6. PDPD, swoim rozkazem polecił rozwinąć Kompanię Rozpoznawczą do stanu batalionu. W ten sposób powstał 26 Batalion Rozpoznawczy, który stał się jednocześnie samodzielną jednostką wojskową o numerze 4101. W roku 1964 batalion został relokowany do Dziwnowa, gdzie rozkazem Ministra Obrony Narodowej z 8 maja 1964 roku zmienił nazwę na 1. Batalion Szturmowy, przejmując jednocześnie tradycje bojowe Polskiego Samodzielnego Batalionu Specjalnego, działającego w czasie II Wojny Światowej w ramach 1. Armii Wojska Polskiego.

28 lipca 1968 roku 1. Batalion Szturmowy zapoczątkował swój udział w Operacji „Dunaj” (wkroczenie wojsk Układu Warszawskiego do Czechosłowacji). Jednostka miała działać na obszarze podporządkowanym utworzonej na czas operacji - 2. Armii Ludowego Wojska Polskiego. 1. Kompania batalionu miła stanowić forpocztę wchodzących do Czechosłowacji jednostek polskich. Co ciekawe, do dyspozycji żołnierzy tej kompanii oddano nowe jak na owe czasy śmigłowce Mi-8. Pozostałe kompanie batalionu przesunięto do odwodu dowódcy 2. Armii. Po wkroczeniu na teren Czechosłowacji i zajęciu kraju przez wojska Układu Warszawskiego, batalion całością sił został skoncentrowany w miejscowości Hradec Kralove. 28 października 1968 roku 1. Batalion Szturmowy powrócił do koszar w Dziwnowie, w których nieprzerwanie funkcjonował do ogłoszenia stanu wojennego (rozpoczętego nocą z 12 na 13 grudnia 1981 roku). Wraz z jego początkiem został wyprowadzony z koszar i skierowany do zadań wartowniczych.

Kres obecności batalionu w Dziwnowie przypada na maj 1986 roku. Wówczas to, na mocy decyzji Ministerstwa Obrony Narodowej, zostaje przeniesiony do Lublińca na Górnym Śląsku. Po zmianach ustrojowych nadal stacjonuje w Lublińcu, gdzie zarządzeniem Szefa Sztabu Generalnego Wojska Polskiego z 15 sierpnia 1993 roku na bazie 1. Batalionu Szturmowego, rozpoczęło się formowanie 1. Pułku Specjalnego Komandosów. Warto przy tym podkreślić iż wielu żołnierzy 1. Batalionu Szturmowego trafiło m.in. do Formozy, a pewna ich część do powstałego w lipcu 1990 roku GROMU. Żołnierze, stacjonującego w Dziwnowie batalionu, byli szkoleni do działań rozpoznawczych i dywersyjnych na tyłach wojsk nieprzyjaciela. Dzięki bardzo wyczerpującemu cyklowi szkoleniowemu, byli uważani za najlepiej wyszkolonych zwiadowców Wojska Polskiego.

Autorem zdjęć z poniższej galerii jest p. Janusz Tomczak, któremu dziękujemy za udostępnienie swoich zbiorów.